Het dier als spiegel, coach en vriend.

Dat een goede band tussen mens en dier heilzaam kan zijn, weten we al langer. Sinds enkele decennia zetten we die wetenschap ook doelgericht in. We knuffelen koeien, leren lezen met honden, zwemmen met dolfijnen en laten ons coachen door paarden. Of wat een respectvol contact met dieren je allemaal kan bijbrengen…

Download hier het dossierartikel in pdf-formaat

---

Er is nog veel werk aan de winkel, maar de tijd dat we dieren voornamelijk zagen als werkinstrumenten en rondwandelend voedsel begint gelukkig te keren. Meer en meer mensen beginnen dieren te zien voor wat ze zijn: wezens met gevoelens, die samen met ons de aarde delen en ons respect verdienen. Wezens die ons, als we dat toelaten, ook kunnen begrijpen en helpen op een diep niveau. De voedingsbodem voor zo’n constructief wederzijds contact is alvast aanwezig. Want we mogen in onze manier van omgaan met de dierenwereld dan nog vaak van een hemeltergend gebrek aan empathie blijk geven, we laten ons blijkbaar wél graag met dieren omringen. In België alleen al hebben we volgens de laatste cijfers maar liefst meer dan 3 miljoen honden en katten in huis.

Deel van het gezin

In heel wat gezinnen worden huisdieren als volwaardige gezinsleden beschouwd. Ze worden geknuffeld en vertroeteld, nemen deel aan gezinsactiviteiten en gaan mee op uitstapjes en op vakantie. Ze zijn het trouwe speelkameraadje, de warme vacht om bij thuis te komen, de vertrouweling. Als je rekening houdt met de eigenheid en noden van een dier en daar zorgzaam mee omspringt, kan de band tussen mens en dier ook enorm voedend zijn voor allebei de partijen. Een huisdier vraagt immers niet alleen voedsel, ruimte en beweging, maar ook zorg en aandacht. Dat stimuleert je verantwoordelijkheidsgevoel, brengt structuur aan in je dag en kan je een gevoel van zinvolheid geven. Huisdieren getuigen bovendien van een ongelooflijke dienstbaarheid en trouw. De liefde en aandacht die je hen geeft, krijg je in veelvoud terug, dat zal zowat elke dierenvriend volmondig beamen.

Huisdokter Dier

Studies hebben aangetoond dat kinderen die met honden en katten opgroeien de non-verbale communicatiesignalen van zowel mensen als dieren beter begrijpen. Bovendien zouden huisdieren kinderen een groter gevoel van eigenwaarde geven en vaak een grote steun voor hen betekenen in moeilijke periodes. Kinderen van jongs af aan in contact brengen met dieren en hen er zorgzaam mee leren omgaan, is dus zeker aan te moedigen. Het strelen en aanraken van huisdieren geeft een gevoel van kameraadschap, intimiteit, vertrouwelijkheid en ontspanning, en huisdieren dragen vaak ook aan onze gezondheid bij. Ze brengen ons aan het lachen, ze nodigen ons uit om samen te spelen en te bewegen. Onderzoek bij kinderen heeft bovendien uitgewezen dat de aanwezigheid van een hond of kat bloeddrukverlagend en stress-reducerend werkt. En wat misschien nog wel het belangrijkste is: een hond of kat neemt je voor wie je bent. Het dier veroordeelt niet en uit geen kritiek. Het is authentiek, draagt geen maskers en geeft je daarmee impliciet de toestemming om hetzelfde te doen: jezelf zijn.

Dierentherapie

De laatste decennia kregen dieren ook een therapeutische rol toegedicht. Therapie met dieren wordt bij heel wat doelgroepen ingezet, van mentaal en fysiek gehandicapte mensen over autistische en getraumatiseerde kinderen tot zogenaamde probleemjongeren en – al dan niet demente – bejaarden. Heel wat mensen blijken baat te hebben bij een intens (begeleid) contact met een dier. Ook in Vlaanderen is therapie met dieren in opmars en wordt de heilzame band tussen mens en dier met groeiende belangstelling door therapeuten ingezet. Er zijn verschillende zorgboerderijen waar honden, geiten, paarden, konijntjes en andere dieren dankbaar worden ingezet bij de behandeling van gedragsstoornissen en communicatieproblemen.

Bij 'Therapie met assistentie van dieren' (TAD) worden dieren therapeutisch ingezet door een begeleider om het psychisch, fysisch en/of sociaal welbevinden van mensen te verhogen. Er wordt met verschillende diersoorten gewerkt, waaronder huis- en boerderijdieren, maar ook vogels en dolfijnen. Dier en mens werken daarbij als een soort tandem naar specifieke doelen toe, zoals het verbeteren van de sociale vaardigheden, het verminderen van angst, het verbeteren van de motoriek of de communicatie, enzovoort. Wordt niet naar een specifiek therapeutisch doel toegewerkt, dan spreekt men van 'Activiteiten met assistentie van dieren' (AAA). Tegenwoordig worden in verschillende rusthuizen huisdieren toegelaten omdat men inziet dat de band tussen mens en dier wederzijds een grote meerwaarde in levenskwaliteit biedt.

De voorleeshond

Minder gekend is het 'Leren met assistentie van dieren' (LAD), waarbij dieren worden ingezet om leerprocessen vlotter te laten verlopen. Zo worden op verschillende plaatsen in de wereld honden ingezet om kinderen met leesmoeilijkheden te helpen, wat tot opvallende vorderingen zou leiden. De verklaring daarvoor? Doordat een hond doorgaans heel goed de noden van een kind kan aanvoelen en voor een vertrouwensband zorgt, kalmeert zijn aanwezigheid het kind. Zo ontstaat een positieve leeromgeving waarin kinderen niet bang zijn voor kritiek of afwijzing bij het maken van fouten, want dieren zijn meesters in onvoorwaardelijke liefde.

Uit een test waarbij men kinderen hardop liet voorlezen, bleek dat de bloeddruk en hartfrequentie van de kinderen die een hond of kat bij zich hadden beduidend lager waren dan bij de kinderen zonder dier in de buurt. Kortom: dieren kunnen een prima buffer zijn tegen stress in de soms uitdagende leerschool die leven heet!

Dier-in-zicht

Voor therapeutische doeleinden worden vooral honden en paarden ingezet, maar natuurlijk kunnen we ook met een heleboel andere dieren een positieve emotionele band opbouwen, of het nu een ratje, kat, kip, parkiet of zelfs adelaar is. Het contact met dieren wordt vaak als laagdrempeliger en minder bedreigend ervaren door wie moeite heeft met vertrouwen, omdat dieren geen oordeel vellen. Door positieve ervaringen op te bouwen met dieren, kunnen we ook het basisvertrouwen in andere levende wezen herstellen op een manier die als veilig wordt ervaren. Sommige dieren zijn daarvoor meer aangewezen dan andere omwille van hun specifieke natuur. Zo zouden bijvoorbeeld alpaca’s dankzij hun zachtaardige natuur een gunstige invloed hebben op kinderen met autisme en de onzichtbare muren helpen afbrokkelen die tussen deze kinderen en de wereld instaan.

Managers op de wei

Dieren als paarden, honden en struisvogels blijken dan weer meesters in het spiegelen van je ware gevoelens en het blootleggen van je uitdagingen op persoonlijk vlak. In de communicatie met mensen kan je er bewust of onbewust voor kiezen om je anders voor te doen dan je bent, om je ware gevoelens te verbergen of je zelfs af te sluiten voor wat je echt vindt of voelt. Maar een paard, hond of – jawel – zelfs struisvogel prikt daar feilloos doorheen. Deze dieren reageren puur en direct op je ware aard en gevoelens en spiegelen feilloos wat zich werkelijk in je afspeelt. Daarom worden ze ook zo dankbaar ingezet als coach. Ze laten je als mens tot je essentie komen. Tijdens een coaching met dieren krijg je de kans om je diepste gedachten, angsten en competenties te herkennen en erkennen, om tot een groter innerlijk evenwicht te komen en meer vanuit je kracht te gaan leven. Traditionele teambuilding-activiteiten worden dan ook steeds vaker vervangen door sessies coaching met dieren. Dieren als paarden en struisvogels leven in kudde en herkennen instinctief leiderscapaciteiten als vertrouwen, respect en eerlijkheid. Wie uit balans is of wie zich onzeker voelt, zal de dieren tijdens de oefeningen dan ook tot weinig kunnen bewegen. Een boeiende spiegel voor de manier waarop je je door de wereld en je professionele leven heen beweegt.

De helende kracht van dolfijnen

Ook over het heilzame effect van ontmoetingen met dolfijnen is al veel gezegd en geschreven. Geen wonder, want deze indrukwekkende en inspirerende dieren laten niemand onberoerd. Op heel wat plaatsen in de wereld worden therapeutische programma’s met dolfijnen aangeboden en worden ook excursies georganiseerd waarbij je dolfijnen in het wild kunt ontmoeten. Duizenden jaren lang zijn dolfijnen beschouwd als heilige dieren en genezers. Heel wat culturen vertellen verhalen over de unieke spirituele kwaliteiten van dolfijnen en hun weldoende, diep helende effecten op onze gezondheid en spiritueel welbevinden. Men gelooft ook dat deze hoogintelligente wezens over bijzondere gaven als telepathie en buitenzintuiglijke waarneming beschikken. Dolfijnen zouden dragers zijn van een hoger bewustzijn van onvoorwaardelijke liefde en eenheid dat ze met plezier ook bij mensen wakker maken. Dolfijnen worden dan ook aanzien als meesters in het werken met energie. Vanuit hun hogere bewustzijn zouden zij ons kunnen helpen met het verhogen van onze eigen frequenties en met het loslaten van blokkades in ons lichaam en energiesysteem. De verhalen van wie heeft gezwommen met dolfijnen bevatten doorgaans dezelfde verrukte ingrediënten: de dieren openen je hart en laten je een diepe vreugde en vrijheid ervaren. Ook als vroedvrouw zou de dolfijn zijn diensten al hebben bewezen. Vrouwen die kozen voor een bevalling in de nabijheid van dolfijnen, getuigen van een ontspannen, vlotte en pijnloze bevalling waarbij ze zich volledig in controle voelden. Bevallen met dolfijnen is evenwel nog te weinig onderzocht om er gefundeerde uitspraken over te doen.

Communiceren met dieren

Los van het therapeutische aspect, is er ook een stijgende interesse voor het leren communiceren met dieren. Die communicatie gebeurt niet zozeer met woorden, maar gevoelsmatig. Het grote voordeel van het je leren afstemmen op de innerlijke wereld van dieren, is dat het je intuïtie versterkt, zodat je meer op je zesde zintuig leert vertrouwen, wat je ook bij menselijke interacties van-zelfsprekend goed van pas komt. Je hoeft overigens geen speciale gaven te hebben om met dieren te communiceren. Iedereen zou het kunnen leren, mits wat oefening en de juiste instelling. Contact hebben met dieren kan sowieso spiritueel veel betekenen voor mensen. Dieren kunnen ons herinneren aan de oerverbondenheid van elk levend wezen met het grotere geheel. Ze kunnen ons door hun onvoorwaardelijk liefdevolle aanwezigheid stimuleren om tot rust te komen, los te laten, ons meer te laten leiden door ons gevoel en meer te vertrouwen op het leven. Dieren kunnen ons als geen ander terugbrengen bij onze kern. En is dat niet waar we diep vanbinnen allemaal naar op zoek zijn?

Wederzijds respect

Heb je het over therapie met dieren, dan spelen ethische kwesties uiteraard een belangrijke rol. Net zoals wijzelf, zijn dieren levende wezens met een ziel. Zowel de mens als het dier mogen van de interactie dus vanzelfsprekend geen schade ondervinden en beide dienen er een goed gevoel aan over te houden. Het is niet de bedoeling dat we dieren uitbuiten, wel dat we op zoek gaan naar harmonieuze manieren om met hen om te gaan en daar allebei beter van te worden. Draai je de vraag wat een dier voor jou kan doen om naar de vraag wat jij voor het dier kunt doen, dan ontstaat misschien wel vanzelf een 'win-win' ervaring waar zowel het dier als jijzelf baat bij hebben. Want wie goed is voor dieren, verheft ook zichzelf. Of om het met de woorden van Mahatma Gandhi te zeggen: "De grootsheid van een natie en haar morele vooruitgang kan worden afgemeten aan de manier waarop ze dieren behandelt."

Lien Van Laere

Paru dans l'Agenda Plus N° 27 de Septembre 2011